آيا امكان برقراري آتش‌بس در جنوب لبنان وجود دارد؟
محمد بيات
تداوم جنگ يا برقراري آتش‌بس در لبنان تبديل به معمايي لاينحل براي تحليلگران و ناظران خارجي شده است. از يك سو عاموس هوخشتاين نماينده ويژه بايدن در امور لبنان پس از دريافت پاسخ از نبيه بري، از پيشرفت در روند مذاكرات سخن مي‌گويد و از سوي ديگر جنگنده‌هاي اسراييلي همچنان در آسمان لبنان به دنبال ترور فرماندهان ارشد مقاومت مانند محمد حيدر (ابوعلي) فرمانده يگان 910 حزب‌الله لبنان هستند. به گزارش وزارت بهداشت لبنان در جريان حمله صبح شنبه بيست‌وسوم نوامبر رژيم صهيونيستي به محله بسطاء لبنان حداقل 11 نفر شهيد و 23 تن ديگر زخمي شدند. دستگاه‌هاي تبليغاتي رژيم صهيونيستي از احتمال ترور شيخ نعيم قاسم نوشتند اما تاكنون منبعي از داخل حزب‌الله اين شايعه را تاييد نكرده است! در چنين شرايطي سوال اساسي آن است كه آيا بازيگران ميانجي موفق به برقراري آتش‌بس خواهند شد يا آنكه نتانياهو با روي كارآمدن ترامپ همچنان قصد دارد بر طبل جنگ كوبيده و به زعم خود واقعيت‌هاي ژئوپليتيكي در منطقه را تغيير دهد. در ادامه اين يادداشت سعي خواهيم كرد به اين سوال پاسخ دهيم كه آيا امكان برقراري آتش‌بس در لبنان وجود دارد يا خير؟ هفته گذشته در حالي به پايان رسيد كه نبيه بري، رييس مجلس لبنان و نماينده اراده سياسي حزب‌الله در گفت‌وگوهاي آتش‌بس، از پاسخ مثبت بيروت در قبال طرح پيشنهادي امريكا سخن گفته بود. براساس طرح پيشنهادي واشنگتن، حزب‌الله و اسراييل بايد به قطعنامه 1701 شوراي امنيت تن داده و براساس آن هركدام به بالادست رودخانه ليتاني و پايين دست «مرز آبي» عقب‌نشيني مي‌كردند. در اين طرح دو خواست غيرمعمول نتانياهو يعني بند «دفاع مشروع» و «تشكيل كميته ناظر بين‌المللي» نيز به چشم مي‌خورد كه سبب برانگيخته شدن انتقادات از سوي مقاومت اسلامي لبنان شده بود. اعضاي حزب‌الله لبنان و حتي تحليلگران بي‌طرف بر اين اعتقادند كه اگر حزب‌الله بند دفاع مشروع را بپذيرد به صورت خودخواسته اين امتياز را براي اشغالگران قدس قائل شده است تا اسراييل هرزمان اراده كند حاكميت ملي لبنان را نقض نمايد.
در عين حال پذيرش اصل كميته ناظر بين‌المللي با آنكه تهديد حياتي براي حزب‌الله محسوب نمي‌شود اما مي‌تواند در آينده كمك شاياني به بهانه‌جويايي‌هاي احتمالي اسراييل و حمله مجدد به لبنان فراهم آورد. در ميدان نبرد اما معادلات جديدي در حال رقم خوردن است. هفته گذشته حزب‌الله به وسيله يك موشك زمين به زمين تل‌آويو را هدف قرار داد و اين موضوع سبب به آتش كشيده شدن يكي از خيابان‌هاي حاشيه اسراييل در رامات‌گان شد. براساس اخبار منتشر شده از سوي منابع محلي در جريان اين حمله حداقل 5 نفر زخمي شدند. در كنار گسترش سايه وحشت به مركز فلسطين اشغالي، دامنه حملات موثر حزب‌الله به شمال اسراييل به شكل فزاينده رشد داشته است. البته اين موضوع به معناي حملات پراكنده و غير دقيق نيست و مقاومت لبنان سعي دارد تا با افزايش دقت پرتابه‌هاي خود معادلات ميداني را تغيير دهد. به نظر مي‌رسد حزب‌الله قصد دارد تا از طريق وارد كردن ضربات كاري به دشمن زمينه عقب‌نشيني اسراييل از شرط نامتعارف دفاع مشروع را فراهم آورد. پرده سوم در تحولات لبنان بلند شدن زمزمه در خصوص احتمال آغاز فتنه داخلي در اين كشور عربي است. در حالي كه ارتش اسراييل و حاميان آن موفق نشدند تا رزمندگان رضوان را با قدرت نظامي به بالادست رودخانه ليتاني عقب برانند؛ آنها با كمك عوامل اطلاعاتي خود در مركز و جنوب لبنان سعي در استخدام انواع شبكه‌هاي جاسوسي و در عين حال تقويت شاخه‌هاي شبه‌نظامي مخالف حزب‌الله در سراسر لبنان هستند. با وجود افزايش سطح اين تحركات اما برخي كارشناسان معتقدند حزب‌الله آنچنان قدرتمند و داراي سازماندهي آهنين است كه صهيونيست‌ها نمي‌توانند حساب زيادي بر روي آغاز جنگ داخلي در لبنان يا حداقل تضعيف مقاومت از طريق ناآرامي‌هاي داخلي حساب باز كنند. با اين حال گروهي ديگر از كارشناسان معتقدند نبايد تحركات امنيتي دشمن در داخل لبنان را دست كم گرفت زيرا در بزنگاه بحران مي‌تواند منشأ آسيب‌هاي جبران‌ناپذيري به بدنه حزب‌الله باشد. به بيان ديگر اين امكان وجود دارد كه اسراييل با وارد كردن ضربات مجدد به كادر فرماندهي مقاومت، اقدام به پذيرش طرح پيشنهادي امريكا كرده و در اين مرحله از بحران اقدام به استفاده از ابزار «ستون پنجم» در داخل خاك لبنان و بيروت كند. تحقق چنين سياستي مي‌تواند شعله جنگ فرقه‌اي را براي مدت‌ها در لبنان زنده نگه دارد. سرنوشت نهايي جنگ لبنان مي‌تواند تاثير جدي بر روي آينده بحران غزه و احتمال كشيدن دامنه جنگ به جغرافياي سوريه داشته باشد. واقعيت آن است كه اين روزها دمشق تحت شديدترين فشارهاي سياسي-امنيتي براي انفصال از جبهه مقاومت و قطع شريان انتقال سلاح به حزب‌الله قرار دارد. با وجود تهديد به ترور شخص بشار اسد از سوي اسراييل و دريافت پيشنهادات جذاب سياسي- مالي از سوي امارات اما همچنان سوريه در دايره محور مقاومت قرار دارد و با هشياري تحركات امريكايي‌ها، ترك‌ها، معارضان و صهيونيست‌ها را در خطوط مرزي جولان اشغالي رصد مي‌كند. پيروزي حزب‌الله در اين نبرد راهبردي مي‌تواند آينده پيش‌روي صهيونيست‌ها در حوزه شرق عربي يا عقب‌نشيني مجدد آنها به داخل محدوده فلسطين اشغالي را مشخص كند.
كارشناس ارشد مسائل خاورميانه